Φυσιογνωμία και λειτουργία του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών



Το επιστημονικό αντικείμενο

Το επιστημονικό αντικείμενο του Τμήματος Μουσικών Σπουδών είναι πολύπτυχο, όπως πολύπτυχη είναι και η μουσική έκφραση στον τόπο μας και σε όλον τον κόσμο. Υπάρχουν αυτόνομοι μουσικοί πολιτισμοί με ακτινοβολία και επίδραση σε παγκόσμια κλίμακα που είναι αυτονόητο ότι αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και συστηματικής μουσικολογικής σπουδής· και υπάρχουν και άλλα αυτοτελή κατά τόπους μουσικά μεγέθη, που δεν μπορούν να αγνοηθούν απ’ την επιστήμη της Μουσικολογίας, και μάλιστα όταν αυτά παρέχουν εύκολη και αδιάψευστη πρόσβαση για την εθνική αυτοσυνειδησία και την αναγνώριση της ταυτότητας των λαών. Κι αυτό συμβαίνει πάντοτε με την αυτόχθονη δημοτική μουσική έκφραση του κάθε λαού σ’ όλη την οικουμένη. Γιατί δεν υπήρξε ποτέ, ούτε και σήμερα υπάρχει, λαός που να μη χρησιμοποιεί τη μουσική προς εξυπηρέτηση ζωτικών αναγκών στον υλικό, τον κοινωνικό και τον πνευματικό του βίο.

Κι επειδή η μουσική συμπορεύεται με τον λόγο και την κίνηση μέσα στην ιστορία, έχει στενούς δεσμούς με την Ποίηση, με το Θέατρο, με τον Χορό. Η μουσική είναι η ηχητική έκφραση της αίγλης των διαφόρων Πολιτισμών· κι αποτελεί, επομένως, ως καθολικό και διαχρονικό φαινόμενο, ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του ιδιαίτερου χαρακτήρα του κάθε πολιτισμού. Ο αρχαίος ελληνικός και ο βυζαντινός πολιτισμός τυχαίνει να είναι ένας από τους μακροβιώτερους πολιτισμούς στην ιστορία της οικουμένης. Κι η ελληνική μουσική που συμπαρακολουθεί τον πολιτισμό αυτόν, είναι η μακροβιώτερη ίσως σε συνέχεια και ομοιογένεια μουσική. Και βέβαια αυτός ο άλλος μουσικός πολιτισμός, που γνωρίζεται ως ευρωπαϊκή και ευρύτερα δυτική μουσική, αποτελεί μίαν έκφανση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και κορυφαία κατάκτηση και σύνθεση των ποικίλων και πολύμορφων εκφράσεων της μουσικής.

Ωστόσο το ενδιαφέρον των ανθρώπων για πολλούς αιώνες είχε στραφεί στην μουσική ως πράξη και ως οργανική λειτουργία και έκφραση της καθημερινής ζωής· στα πρακτικά δηλαδή και τα θεωρητικά της προβλήματα. Ως ιστορικό φαινόμενο η μουσική συνειδητοποιείται στα τέλη του 18ου με αρχές του 19ου αιώνα. Με τη συμβολή σπουδαίων ερευνητών αρχίζει να θεμελιώνεται τότε η Μουσικολογία, η οποία με διαρκώς επιταχυνόμενο ρυθμό εξελίσσεται σε αυτόνομη επιστήμη με δύο βασικές κατευθύνσεις: α) την ιστορική μουσικολογία που ερευνά την διαχρονική εξέλιξη της μουσικής σε όλες τις παραμέτρους της και προς όλες τις γεωγραφικές κατευθύνσεις, και που συνδέεται, αναπτύσσοντας δικές της μεθόδους, με τις ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως είναι η φιλολογία, η ιστορία και η αισθητική της τέχνης, η κοινωνική ιστορία και ανθρωπολογία κ.ά., και β) την συστηματική μουσικολογία, που ερευνά τα φαινόμενα της μουσικής συγχρονικά και σχετίζεται με τις συγγενείς επιστήμες, ως λ.χ. είναι η γλωσσολογία, η φυσική, η ιατρική, η ψυχολογία, η θρησκειολογία, η κοινωνιολογία, η φιλοσοφία, η εθνολογία κ.ά. Η σχέση των δύο κυρίων κλάδων της μουσικολογίας με την φιλοσοφία, την αισθητική και την κοινωνιολογία της μουσικής χαρακτηρίζει την ιστορία του μεθοδολογικού προβληματισμού μέχρι σήμερα.

Το γεγονός πάλι, ότι η Ελλάδα, ως γεωγραφικός και πολιτισμικός χώρος, ιδιαίτερα στον τομέα της μουσικής, υπήρξε πάντοτε το σταυροδρόμι Ανατολής – Δύσης, προσδιορίζει σαφέστερα το γεωγραφικό εύρος και τις κατευθύνσεις ή τις τάσεις που το Τμήμα Μουσικών Σπουδών καλείται να καλύψει και να καλλιεργήσει. Δηλαδή, τον ελληνικό μουσικό πολιτισμό (αρχαίο – βυζαντινό – μεταβυζαντινό – νεοελληνικό), τον ευρωπαϊκό και δυτικό μουσικό πολιτισμό, και τον ανατολικό μουσικό πολιτισμό (απαραιτήτως Βαλκάνια – Εγγύς Ανατολή – Αραβοπερσία – Ινδία) και ό,τι εξετάζει ο ιδιαίτερος κλάδος της εθνομουσικολογίας. Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι είναι αυτονόητο ότι συμπαρακολουθεί τον ελληνικό μουσικό πολιτισμό στην διαχρονικότητά του, βρίσκεται όμως και στο επίκεντρο της εθνομουσικολογίας.

Στο σημείο αυτό πρέπει ίσως να σημειωθεί με έμφαση ότι η χώρα μας συνεχίζει να συντηρεί μια πλούσια μουσική παράδοση, της οποίας οι ρίζες, περνώντας μέσα από το Βυζάντιο, εκτείνονται χρονικά ως την κλασσική και προκλασσική Ελληνική αρχαιότητα και τοπικά προς όλες σχεδόν τις γειτονικές Μεσογειακές χώρες, όπου παλαιότερα υπήρξαν, και επιβιώνουν ακόμη και μέχρι σήμερα, μικρές ή μεγάλες εστίες του ελληνισμού. Η πλούσια και ποικίλη αυτή μουσική παράδοση, η οποία, λόγω της γενικώτερης μεταβολής του τρόπου ζωής και υπό την πίεση των σύγχρονων ρευμάτων διαρκώς αλλοιώνεται και υποχωρεί, δεν έχει ακόμη, δυστυχώς, ερευνηθεί και μελετηθεί όσο θα της άξιζε. Και πρέπει ακόμη να προστεθεί εδώ αξιοχρέως ότι το Τμήμα Μουσικών Σπουδών ιδρύθηκε στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και για να καλύψει, ακριβώς, αυτό το κενό στις ανθρωπιστικές σπουδές και στις τέχνες. Και είναι χρέος του, παράλληλα με την αυτονόητη έρευνα και σπουδή της Δυτικής Μουσικής, να στρέψει με ιδιαίτερη έμφαση το ενδιαφέρον της στην έρευνα και σπουδή, στην διάσωση και διάδοση της ελληνικής μουσικής κάθε περιόδου, απ’ τη μελέτη της οποίας θα φωτισθούν πολλά ζητήματα, που έχουν σχέση τόσο με την ίδια την Ελληνική όσο και με την Δυτική Μουσική.

Με αυτά τα αδρά δεδομένα διαγράφεται καθαρά και η φυσιογνωμία αλλά και το εύρος του γνωστικού αντικειμένου του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, που είναι πολύπτυχο και πολυδιάστατο. Το περιεχόμενο αυτό του γνωστικού αντικειμένου το διερευνούν και το εξετάζουν επί μέρους μαθήματα κατά μεγάλες ενότητες, γιατί είναι ολοφάνερο πως δεν εξαρκεί μία Ιστορία της Μουσικής, αλλά η Ιστορία αυτής ή εκείνης ή της άλλης μουσικής, ούτε ένα μάθημα Μορφολογίας, αλλά Μορφολογία της Ευρωπαϊκής ή της Βυζαντινής ή της Δημοτικής ή της Ινδικής Μουσικής, κ.λπ. Τα διδακτικά αντικείμενα άρα, και οι ερευνητικές δραστηριότητες, που αντιστοιχούν στους δύο βασικούς κλάδους της Μουσικολογίας και τις επί μέρους κατευθύνσεις τους, και που αναπτύσσονται στο Τμήμα μας είναι: Ιστορία, Σημειογραφία, Υφολογία, Μορφολογία, Ανάλυση, Αρμονία – Αντίστιξη – Σύνθεση, Βιογραφία, Αισθητική, Ακουστική, Φιλοσοφία, Κοινωνιολογία, Οργανολογία, Ορχηστική Τέχνη, Παιδαγωγική, Ψυχολογία, Πληροφορική, κ.λπ.



Στόχοι και δραστηριότητες

Κατά την προσπάθεια περιγραφής του επιστημονικού αντικειμένου του Τμήματος, στην προηγούμενη παράγραφο, διαφάνηκαν και οι άμεσοι στόχοι, η επίτευξη των οποίων αποτελεί κύριο μέλημα. Οι στόχοι αυτοί με συγκεκριμένη διατύπωση είναι:

- η επιστημονική έρευνα και συστηματική σπουδή της μουσικής σε όλες της τις μορφές και εκφράσεις κατά ιστορική και γεωγραφική διάσταση.

- η συνεξέταση μέλους και λόγου (Θέατρο), μέλους και κινήσεως (Χορός).

- η εξακρίβωση των βιογραφικών στοιχείων και της δραστηριότητας των δημιουργών της μουσικής.

- η διάσωση (καταγραφή – καταλογογράφηση) και προβολή της εθνικής μουσικής κληρονομιάς, κυρίως της ελληνικής δημοτικής μουσικής και της έντεχνης νεοελληνικής μουσικής δημιουργία.

- η παρακολούθηση της διεθνούς μουσικολογικής έρευνας και ο συντονισμός του διδακτικού και ερευνητικού έργου κατά την ιστορική, συγκριτική και συστηματική μεθοδολογία. Ο τελευταίος αυτός στόχος θα λειτουργήσει και ως προϋπόθεση για την δυνατότητα επιστημονικών ανταλλαγών των μελών ΔΕΠ και των φοιτητών με ομοειδή Τμήματα των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων.


Στις δραστηριότητες του Τμήματος πρέπει να υπολογισθούν: η ανάπτυξη σπουδών ειδίκευσης σε επί μέρους τομείς, που θα επιτευχθούν καλύτερα με την οργάνωση, αργότερα, μεταπτυχιακών προγραμμάτων, η οργάνωση και ανάπτυξη ειδικών εργαστηρίων για την έρευνα των κυριωτέρων μουσικών πολιτισμών (Ευρωπαϊκού – Δυτικού, Αρχαίου Ελληνικού – Βυζαντινού, Δημοτικού τραγουδιού – Εθνομουσικολογίας), η μουσική παιδαγωγία μέσω του Τύπου, του Ραδιοφώνου, της Τηλεοράσεως, των Φεστιβαλικών θεσμών, εγχωρίων και διεθνών, κ.ά. Έτσι με τις δραστηριότητες αυτές ελπίζεται η προσέλκυση αλλοδαπών ερευνητών που ενδιαφέρονται να σπουδάσουν την ελληνική μουσική στην διαχρονικότητά της· και θα είναι αυτό πολλαπλό κέρδος.

Η πρόσκληση προσωπικοτήτων στο χώρο της μουσικής, γνωστών απ’ το γενικότερο έργο τους και την προσφορά τους, για ανοιχτά μαθήματα εντάσσεται στα πλαίσια των επιδιώξεων του Τμήματος Μουσικών Σπουδών για όσο γίνεται πλατύτερη και πολύπλευρη γνώση και μόρφωση.

Κι επειδή η Μουσική, ως καλή τέχνη, αποτελεί κορυφαία πνευματική λειτουργία που συμβάλλει στον εξευγενισμό και την αναγωγή του ανθρώπου σε υψηλότερους πνευματικούς αναβαθμούς, υποβοηθείται με μαθήματα των ανθρωπιστικών σπουδών, όπως Φιλοσοφία, Λογοτεχνία, Αισθητική, Ψυχολογία, Παιδαγωγική κ.ά., αφού άλλωστε είναι εύκολη η προσέλευση των φοιτητών σε μαθήματα των άλλων Τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής, που μπορούν να τα προτιμούν ως επιλεγόμενα μαθήματα. Η διδασκαλία στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών είναι ανοικτή και σε φοιτητές των άλλων Τμημάτων, έτσι που με την αμφίδρομη αυτή δυνατότητα να μπορεί το Τμήμα να επιδρά ευεργετικά στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωή του τόπου μας.


Οι επαγγελματικές δυνατότητες των πτυχιούχων

Οι απόφοιτοι του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, ύστερα από πενταετή φοίτηση (δέκα εξάμηνα), και έχοντας διακούσει τα γενικά και ειδικά μαθήματα, ελπίζεται να είναι ολοκληρωμένοι επιστήμονες μουσικολόγοι, με πλατειά μόρφωση και γνώση της μουσικής σε όλο το ιστορικό και γεωγραφικό της εύρος· ικανοί άρα να υπηρετήσουν την έρευνα και την διδασκαλία της μουσικής στα αρμόδια Ιδρύματα, Κέντρα ερευνών, κρατικές θέσεις και τα Εκπαιδευτήρια της χώρας.

Πιο συγκεκριμένα, τρεις είναι οι κύριοι τομείς της επαγγελματικής δραστηριότητας των πτυχιούχων του Τμήματός μας:

- Η μουσικολογική έρευνα καθαυτή, που θα ενισχυθεί με μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, για την προαγωγή της επιστήμης της Μουσικολογίας και την μελλοντική στελέχωση των Τμημάτων Μουσικών Σπουδών στα ελληνικά Πανεπιστήμια.

- Η διδακτική υπηρεσία στη δευτεροβάθμια και πρωτοβάθμια ακόμη εκπαίδευση, ενταγμένη στις ευρύτερες σύγχρονες μουσικοπαιδαγωγικές τάσεις, κι οπωσδήποτε στα Μουσικά Γυμνάσια και Λύκεια που με τον χρόνο θα πολλαπλασιάζονται, για αναβάθμιση της εθνικής μουσικής παιδείας γενικότερα. Με αυτόν τον τρόπο άλλωστε θα ετοιμάζονται καλύτερα και θα αναδεικνύονται οι μελλοντικοί υποψήφιοι φοιτητές – φοιτήτριες των Τμημάτων Μουσικών Σπουδών.

- Η απασχόληση σε Κέντρα Ερευνών, στα Ωδεία, στο Ραδιόφωνο, την Τηλεόραση και τον Τύπο, ημερήσιο και περιοδικό, σε μουσικούς Καλλιτεχνικούς Οργανισμούς, και οπουδήποτε αλλού οδηγεί το μεράκι και ο ζήλος των ανθρώπων, που η αγάπη για την ζωή και τον τόπο τους, μπολιασμένη με την ειδική γνώση, μπορεί να αποδώσει αγλαούς καρπούς.


Πηγή:
Στάθης, Γρ. Θ. (επιμ.), Οδηγός Σπουδών του Τμήματος Μουσικών Σπουδών, Αθήνα 1994, εκδ. Φοινίκη, σ. 43-47.


Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το Τμήμα Μουσικών Σπουδών

Η ιστοσελίδα του Τμήματος














Powered by gateweb